—ครบรอบ 1 ปีการจากไปของผู้กำกับ โจเซลีน  ซาบ—

นักทำหนังในโฟกัส:

โจเซลีน ซาบ

พยานสงครามกลางเมือง

ด้วยภาพตรึงตาผ่านสายตาของกวี  ปรมาจารย์แห่งการเทียบเคียงอันแปลกประหลาดจากสิ่งที่พานพบ  ผู้กำกับภาพยนตร์ชาวเลบานอน  โจเซลีน  ซาบ  ทำหน้าที่บันทึกประวัติศาสตร์อันเหลือเชื่อ

การปฏิบัติธรรมทางความทรงจำของโจเซลีน  เป็นสิ่งจำเป็นต่อการดำรงอยู่ของอารยธรรมมนุษย์  กลางซากหักพังแห่งสงครามกลางเมืองเบรุต  บ้านเกิดของเธอ  เราค้นพบชะตากรรมที่เป็นไปได้ของแผ่นดินเราเอง

(ต้องดูบนจอใหญ่กับเสียงดี  ถึงแม้จะไม่มีซับไทยก็ตามได้ไม่ยาก  เพราะสาระสำคัญคือความรู้สึก ไม่ใช่ข้อมูล)

……………………………………………………………………………………………………………………………………….

กาลครั้งหนึ่ง  ณ  เบรุต

เลบานอน / 2537 / 100 นาที
ภาษา: อังกฤษ, อารบิค & ฝรั่งเศส / คำบรรยายอังกฤษ

รถเบ็นซ์สีแดงแสนเก่าโซซัดโซเซมาท่ามกลางความอ้างว้างพังพินาศผีสิงแห่งเมืองเบรุต  นครหลวงของเลบานอน  มันเกือบชนกับชายบาดเจ็บในรถเข็นพยาบาล  ภายในรถเบ็นซ์ สองสาวยุค ค.ศ.1980 – หนึ่งมุสลิม  หนึ่งคริสเตียน  คู่ซี้ต่างศาสนาที่เกิดมากลางสงคราม  ผู้ไม่เคยสัมผัสความสงบและชีวิตปกติ  หัวเราะเล่นเกี่ยวกับผ้าผูกตาและการถูกลักพาตัว – ทุกอย่างเป็นโจ๊คสำหรับสองเธอ

ในคลังมหาสมบัติดั่งถ้ำอลาดินทางภาพยนตร์ของ ‘นายเฟรุค’ ผู้เร้นลับ  เลล่ากับยัสมินท่องดินแดนมากมนตราของหนังเก่า  ทั้งต่างชาติและท้องถิ่น  ซึ่งเมื่อนำมาตัดต่อกัน  เป็นการเล่าเรื่องประวัติศาสตร์ของเลบานอน

ในหนังโฆษณาชวนเชื่อเก่าขาวดำที่เฉลิมฉลองการมาของข้าหลวงใหญ่ฝรั่งเศส  ในเทือกเขาดรูซ  เสียงฝรั่งเศสอันอิ่มเยิ้มด้วยความหลงตนเองกล่าวอย่างพึงพอใจ:  “เรารู้สึกเหมือนอยู่บ้านตัวเองในดินแดนไกลโพ้นเหล่านี้  โดยอภิสิทธิ์แห่งความถูกต้องทางศีลธรรมที่บังเกิดมาตั้งแต่ยุคสงครามศาสนาครูเสด  ซึ่งได้รับการรองรับให้ศักดิ์สิทธิ์โดยคำสั่งขององค์กรสหประชาชาติ..  นักรบป่าเถื่อนทุกสารทิศทุกหมู่เหล่า  ซึ่งเคยรบพุ่งกันเสมอมา  บัดนี้อยู่กันอย่างสามัคคีภายใต้ธงชาติและความคุ้มครองของเรา”

ตัดมาฉากแสนวิเศษจากหนังรักสมัยหนังเริ่มมีเสียง  ขณะที่สาวคริสเตียนเตรียมตัวจะหนีตามหนุ่มมุสลิม  “เจ้าควรรู้ว่าทั้งชีวิตของเจ้าเป็นเดิมพันการตัดสินใจครั้งนี้  ข้าจะอุทิศอนาคตของข้าทั้งหมดแก่เจ้า  แต่ข้าก็จะเอาชีวิตและตัวตนของเจ้าไปทั้งหมดเช่นกัน”  ชายหนุ่มบอกหญิงสาวที่เขาปองหมั้น  “เจ้าจะต้องละทิ้งทั้งอดีตและขนบธรรมเนียมประเพณีของเจ้า  ซึ่งล้วนอาจเป็นสิ่งที่เจ้ารักยิ่ง”  และเมื่อนางตอบรับ  เขาจึงผนึกคำมั่นสัญญา:  “บัดนี้  ยามิเล  เจ้าคือคู่หมั้นของข้า  ดังนั้น  ข้าจึงหมดสิทธิที่จะยลโฉมของเจ้าจนกว่าจะถึงวันวิวาห์ของเรา”  เขาประกาสิทธิ์  ว่าแล้วก็ดึงผ้าคลุมหัวลงมาปิดหน้านางเอก  บดบังความงามของมันจากโลกตลอดกาล

ขณะที่สงครามตั้งเค้า  หญิงงามสวมเชิ้ตสีขาว  เดินชมดงกลางป่าสนซีดาร์แห่งเลบานอน  นางแก้มปริด้วยความภิรมย์ของชีวิต:  “เลบานอนเจ้าเอย  ดินแดนแห่งความงาม  สร้างสรรค์โดยพระเจ้าให้เป็นสวรรค์บนดิน!”  นางร้องเพลงด้วยเสียงที่ลอยมาจากฟ้า  ไปสู่ยุค ค.ศ.1960 กับพระเอกเดวิด นิฟเว็น  ใบบทดร.เลิฟ  ขณะที่เขายืนมองเครื่องบินไปเบรุตระเบิดกลางเวหา  ไม่กี่นาทีหลังจากที่เขายกเลิกที่นั่งเที่ยวบินนั้น  “เบรุตเป็นเมืองเล็กๆ”  ตำรวจน่ากลัวนายหนึ่งบอกฝรั่งในหนังอีกเรื่องหนึ่ง  “นั่งลงริมฝั่งแม่น้ำสักเดี๋ยวนึง  ไม่ช้าไม่นานคุณจะเห็นศพศัตรูของคุณลอยผ่านมา – และของเพื่อนคุณด้วยแน่นอน”

ค.ศ.1967  “ปีเริ่มต้นแห่งเวียตนามของเรา”  หนุ่มฮิปปี้ดีดกีตาร์ร้องเพลงในบ้านเก่า  ขณะที่เลล่ากับยัสมินฉบับฮิปปี้นั่งฟัง  “อิสราเอลอยู่ในน่านฟ้าของเรา”  หมอดูทำนายอนาคตของ 2 เด็กสาวโดยการโบกพัดธงสีดำไล่นกเขาให้ตื่นตระหนก  ฝูงนกเขาบินเป็นวงกลมเหนือหลังคาหักพังกระสุนพรุนของเบรุต  อย่างไรก็ดี  แม้กระทั่งนาทีแทงใจเหล่านี้ยังพ่ายแพ้การเผชิญหน้ากับความร้างความแหลกลาญที่เราขับรถผ่าน  เมืองหลวงที่พังพินาศเป็นซากเปล่าอ้างว้าง  จากการสาปแช่งแห่งการรุกรานโดยนักล่าอาณานิคมและสงครามกลางเมือง  แห่งความโลภและความเกลียดแค้น  หนังเรื่องนี้เป็นประสบการณ์ดื่มด่ำจมตัว  ซึ่งต้องดูบนจอใหญ่กับเสียงดี  แม้ไม่มีซับไทยก็ตามได้ไม่ยาก

ผู้กำกับ : โจเซลีน ซาบ
เขียนบท :  ฟิลลีพ  ปาริโง, โจเซลีน ซาบ           ตัดต่อ : โดมินีค  ออฟเรย์, อิสาเบล  เดดิเออ
ถ่ายทำ : โรบี  เบรดิ                                          เสียง : ปิแอร์  บูวิเอร์-ดอนนา ดิเออ, ชอง-ปีแอร์  เดลอร์ม

นำแสดง : มิเชล  ทยาน, เมอร์นา  มาคารอน, เอมีล  อัคคาร์

อำนวยการสร้าง : บาลคอง โปรดักชั่น (ฝรั่งเศส) ; เฮสสิเคอร์  รุนด์ฟังค์ อาร์เต้  ; อาร์เต้  สตราสเบิร์ก ;
อาเล็ฟ โปรดักชั่น (เบรุต)

โจเซลีน ซาบ

เกิดที่เบรุต เลบานอน ค.ศ. 1948  เธอเริ่มมีชื่อเสียงจาก ‘Lebanon in Turmoil’ (เลบานอนอลหม่าน, ค.ศ.1975)  สารคดียาวเรื่องแรกของเธอ  หลังจากนั้นเธอมีผลงานหลายเรื่องเกี่ยวกับอิหร่าน, แนวรบโพลิซาริโอในทะเลทรายซาฮาร่าตะวันตก และเวียดนาม  ช่วงที่เธอให้กำเนิดภาพยนตร์ไตรภาคเบรุต  เธอเป็นผู้ช่วยผู้กำกับ ฟอล์เคอร์  เชลินดอร์ฟ  ช่วงที่เขาถ่ายทำ ‘Circle of Deceit’ (ค.ศ.1981)  ผลงานชิ้นสำคัญของโจเซลีนอื่นๆ รวมถึง ภาพยนตร์เรื่องแต่งเรื่องแรกของเธอ ‘Suspended Life’ (ค.ศ.1985) และ Once Upon a Time in Beirut (กาลครั้งหนึ่ง ณ เบรุต)  ซึ่งเฉลิมฉลองวาระครบหนึ่งศตวรรษของภาพยนตร์ และการก่อตั้งซิเนมาเธ็คแห่งเลบานอน ; และ ‘Dunia’ (ค.ศ.2005) นอกจากนั้น  เธอเป็นศิลปินภาพถ่ายที่มีผลงานโฟโต้อินสตอเลชั่นแสดงทั่วโลก  รวมทั้งภาพยนตร์ศิลปะ ‘What’s going on’ (ค.ศ.2010)

โจเซลีนเป็นผู้ก่อตั้งองค์กร Cultural Resistance (กองโจรต่อต้านการครอบงำทางวัฒนธรรม) และในปี ค.ศ.2013  เธอจัดทำและเป็นภัณฑารักษ์เทศกาลภาพยนตร์แห่งทริพโพลิ  ซึ่งเป็นเทศกาลหนังแรกในเลบานอน ที่แสดงภาพยนตร์จากเอเซียและภูมิภาคแถบทะเลเมดิเตอเรเนียน